عمليات كربلاي 4

تاريخ عمليات: 3/10/65 ساعت 30/22

مكان عمليات: ابوالخصيب- شلمچه

اهداف عمليات: رسيدن به دروازه‌هاي جنوبي بصره

تصميم‌ براي يكسره كردن كار جنگ با اجراي عمليات بزرگ در سال 65 تلاش سپاه پاسداران را براي طراحي عمليات كربلاي 4 در منطقه ابوالخصيب و شلمچه با هدف رسيدن به دروازه‌هاي بصره در پي داشت. از طرفي جنگ شهرها در سطح گسترده، حمله به مراكز اقتصادي، صنعتي و نفتي فشار فوق‌العاده‌اي را بر كشور وارد ساخت، به ويژه كاهش بسيار زياد قيمت نفت تا مرز 5/5 دلار در هر بشكه موجب تشديد اين فشارها شد. همراه با اين فشارها تحرك جديد دشمن در عرصه زميني كه پس از اشغال اراضي كشور در آغاز جنگ براي نخستين بار صورت مي‌گرفت جبهه خودي را تحت فشار قرار داده بود. در چنين شرايطي بر اساس راهبرد نظامي ارايه شده از سوي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي به مسئولان كشور براي نيل به پيروزي در جنگ بايد در جبهه جنوب، جاده‌هاي شمالي و جنوبي بصره و نيز در جبهه شمالي جاده‌هاي مواصلاتي كركوك به بغداد قطع و يا تهديد شوند و در نتيجه صدور نفت عراق به خارج كاملاً قطع گردد و سپس حركت اصلي به سمت بغداد شروع شود. بر همين اساس محاصره و سپس تصرف شهر بصره به عنوان هدف عمليات اصلي سپاه پاسداران در سال 65 مورد توجه قرار گرفت.

از ديگر ويژگي‌هايي كه باعث انتخاب اين منطقه براي عمليات شد عوارض موجود در زمين غرب اروند در منطقه ابوالخصيب بود، زيرا وجود نهر‌ها، نخلستان‌ها و كانال‌هاي كشاورزي و نيز عدم وجود استحكامات در منطقه پتروشيمي تا بصره اين منطقه را قابل تصرف و پدافند مي‌نمود. همچنين به دليل آن كه دو جناح منطقه عملياتي از شمال به آبگرفتگي شلمچه و كانال ماهي و از جنوب به خور زبير و زمين‌هاي باتلاقي اطراف آن محدود شده بود قدرت تحرك دشمن ضعيف برآورد مي‌شد. مزيت ديگر منطقه عملياتي واگذاري مسئوليت حفاظت و اداره آن  به سپاه‌هاي سوم و هفتم عراق بود.

اين مسئله با توجه به مانور عمليات كه نفوذ از ميان خط حد دو سپاه بود يكي از ويژگي‌هاي برجسته منطقه عملياتي به شمار مي‌رفت.

مانور در اين عمليات نقش اساسي و تعيين‌كننده‌اي داشت، زيرا تجربه عبور از عرض رودخانه اروند‌ در عمليات والفجر 8 اين بار مي‌بايست در طول رودخانه انجام مي‌گرفت و اين عبور كه خود تاكتيك ويژه و ابتكار عمليات به شمار مي‌رفت، در صورت تحقق جنبه‌هاي ديگر آن شامل شكستن خط، پاكسازي، نفوذ در عمق و تسلط بر چند راه ورودي شهر بصره مي‌شد تحول عظيمي در جنگ‌ ايجاد مي‌كرد، از اين رو از ارديبهشت تا مهر 1365 و سپس آذرماه همان سال بحث‌هاي مختلف و طرح‌هاي گوناگوني ارايه شد، ولي به دليل معايب آن‌ها منتفي گرديد تا اينكه پس از يك دور بحث طرحي تصويب شد كه مورد توافق كليه فرماندهان بود؛ در جلسه 16/7/65 پس از بحث و گفت‌وگو سرانجام فرماندهان يگان‌ها مانور عملياتي از پنج ضلعي در شلمچه تا جزيره سهيل در مقابل جزيره مينو را پذيرفتند. آن‌ها پذيرفتند كه زمين شلمچه بر زمين مقابل جزيره مينو ترجيح دارد. همچنين اهميت زمين دو طرف اروند و ابوالخصيب و نيز تاكتيك ويژه براي عبور از تنگه مورد قبول واقع شد.

از نيمه دوم مهرماه كار آماده‌سازي منطقه عمليات با جديت پيگيري شد. در حين اين پيگيري و پيشبرد امور بحث مانور باز هم مطرح شد و سرانجام در آذرماه فرمانده سپاه با دريافت نظرات و مسايل جديد طي جلسه‌اي با آقاي هاشمي خط جديد كاري را به نيروي زميني سپاه ابلاغ كرد. مطابق آخرين تصميم‌گيري و جمع‌بندي وضع موجود براي انجام عمليات كربلاي 4، چهار زمين شلمچه، ابوالخصيب، منطقه مقابل جزيره ام‌الرصاص و حزيره مينو انتخاب شد.

شرح عمليات

 اين عمليات مي‌بايست در ساعت 22:30 مورخ 3/10/1365 آغاز شود. به همين خاطر غواص‌هاي خودي ساعاتي قبل به درون آب رفته و به سمت خط دشمن حرکت کردند. در اين ميان، نيروهاي دشمن که کاملا آماده و هوشيار بودند ضمن پرتاب منور، با تيربار و خمپاره به طرف نيروهاي خودي شليک مي کردند. در مجموع، عمليات خارج از کنترل و هدايت فرماندهي قرار گرفته بود و قبل از هر دستوري يگان‌ها با توجه به نوع وضعيت و هوشياري و عکس العمل دشمن به محض رسيدن به ساحل، درگيري را آغاز مي‌کردند. در اين حال، رمز عمليات (يا محمد) حدود ساعت 22:45 اعلام شد و نيروهاي عمل کننده فقط توانستند در جزاير سهيل، قطعه، ام الرصاص، ام البابي و بلجانيه نفوذ کنند و در بعضي مناطق نيز به صورت موضعي رخنه نمايند.

در مقابل، نيروهاي دشمن با پرتاب پي در پي منور و اجراي چند مورد بمباران کنار نهر عرايض (عقبه برخي از يگان ها) و هم چنين اجراي آتش موثر روي رودخانه اروند، عملاً سازمان غواص‌ها و نيز نيروهاي موج دوم و سوم را به هم زد. به طوري که نيروهاي يگان‌هاي مجاور بعضا پراکنده شده و اغلب نمي‌توانستند روي هدف عمل نمايند‌.

يکي از مناطق حساس عمليات، جزيره ام الرصاص و نوک بوارين بود که به رغم تلاش بسياري که براي تصرف آن انجام شد، به خاطر هوشياري دشمن امکان ادامه درگيري از ميان رفت. دشمن با شليک پرحجم تيربار روي آب، از عبور نيروها از تنگه ام الرصاص - بوارين جلوگيري کرد. مضافا به اين که به خاطر حساسيتي که دشمن نسبت به ام‌الرصاص داشت، در پدافند آن از 9 رده مانع طبيعي و مصنوعي بهره مي برد، به طوري که هرگاه از هر خط عقب رانده مي شد، در خط بعدي که نسبت به خط قبلي اشراف و تسلط داشت، مقاومت مي‌کرد.

در اين حال، با توجه به هوشياري دشمن، امکان ادامه عمليات ميسر نبود، لذا به منظور حفظ قوا و طراحي مجدد عمليات آتي، از ادامه نبرد اجتناب شد.

نتايج عمليات

ميزان تلفات و ضايعات وارده بر دشمن به شرح ذيل مي باشد:

حدود 8000 کشته و زخمي

حدود 60 اسير

انهدام حدود 70 دستگاه زرهي، مکانيزه و خودرو

انهدام تعداد زيادي سلاح سبک و نيمه سنگين

علل ناموفق بودن عمليات

بعد از فاش شدن قضيه مك‌فارلين (دبير شوراي امنيت ملي ريگان، رييس جمهور وقت امريكا) عراقي‌ها به امريكا بدبين شدند. امريكا براي به‌دست‌ آوردن دوباره اعتبار خود در قبال عراق سعي كرد با كمك جاسوسي و اطلاعاتي به اين كشور به نحوي جبران مافات كند، بنابراين براي اين كار دقيق‌ترين و جزئي‌ترين خبرها را درباره عمليات كربلاي 4 در اختيار عراقي‌ها قرار داد. اظهارات مقامات عراقي در مورد اهداف عمليات و نتيجه آن حاكي از آن بود كه اطلاعات ارسالي به عراق حاوي نكات قابل ملاحظه‌اي بوده است. حتي راديوي عراق پيشاپيش تبليغات مي‌كرد كه عمليات ايرانيان شكست خورده است و وزير دفاع عراق ضمن تشكر از امريكا اظهار داشت: ما به خاطر اين اطلاعات از آنان تشكر مي‌كنيم اما به آنان خاطرنشان مي‌كنيم كه در مقايسه با برخوردشان با ايران در اين مورد تعادل برقرار نبوده‌است.

تجربه دشمن از عمليات فاو و عبور غواص‌ها از اروند و نيز مسلح كردن زمين در محورهاي حمله آن‌گونه كه امكان مقابله با مهاجمان را براي آن‌ها فراهم مي‌ساخت.